Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. Rodzice wychowując dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.
Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. W braku porozumienia, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
Brak porozumienia między rodzicami czy zaniedbywanie dziecka przez jedno lub obydwojga rodziców może być podstawą do ograniczenia im praw rodzicielskich. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
W takiej sytuacji sąd określa, do jakich obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka ogranicza władzę rodzicielską jednemu z rodziców, ograniczając prawa do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka (np. leczenie, edukacja, wyjazd zagraniczny).
Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie pozbawia rodzica możliwości współdecydowania o istotnych sprawach dziecka i bez jego zgody rodzic, któremu pozostawiono pełną władzę rodzicielską nie może w istotnych sprawach dziecka podejmować decyzji samodzielnie.
Rodzic, któremu ograniczono władzę rodzicielską zachowuje prawo do kontaktów z dzieckiem.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej traci wszelkie prawo do podejmowania jakichkolwiek decyzji w sprawach dziecka. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może dotyczyć obojga rodziców, ale może zostać orzeczone tylko w stosunku do jednego z nich, jeśli tylko jednego z rodziców dotyczy przyczyna. Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej zachowuje prawo do osobistych kontaktów z dzieckiem, chyba że zakaz takich spotkań zostanie wydany przez sąd w wyroku pozbawiającym go władzy rodzicielskiej bądź w późniejszym postępowaniu.
Decyzję o pozbawieniu władzy rodzicielskiej sąd podejmuje, gdy:
- władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody (np. gdy rodzic zaginął, odbywa długą karę pozbawienia wolności, jest przewlekle chory, wyjechał za granicę na stałe);
- rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej, czyli sprawują opiekę nad dzieckiem w taki sposób, że dochodzi do szkody dziecka. Najczęstszymi nadużyciami władzy rodzicielskiej jest stosowanie przemocy fizycznej lub psychicznej, nakłanianie dziecka do czynów prawnie zakazanych, wykorzystywanie seksualne, a także sytuacje, w których rodzice nadużywają alkoholu lub zażywają niedozwolone substancje, namawiają dziecko do popełnienia przestępstw;
- rodzice dopuszczają się zaniedbań obowiązków rodzicielskich – zaniedbanie obowiązków względem dziecka to między innymi głodzenie dziecka, pozwalanie na zażywanie przez dziecko używek albo zachowania niezgodne z prawem, porzucenie dziecka lub unikanie płacenia alimentów;
Mediator Anna Franecka
